Vörösmarty meydanı Budapeştenin Taksim meydanıdır, Váci Sokağı ise Istiklal Caddesi 🙂 Geçmişi 18. yüzyıla dayanıyor, şehrin en eski ve ünlü caddelerinden biri. Vörösmarty meydana yakın kısım daha çok alış veriş için uygun (hediyelik eşya dükkanları,  büyük markaların bulunduğu yer…), diğer kısmında  restoranlar ve özel butik mağzalar mevcut. 

Vörösmarty Meydanına gelmişken karsınıza devasa beyaz bir bina çıkacak: Gerbeaud Pastanesı! Burada mutlaka bir kahve içiniz veya bir tatlı yiyin. Macarların tatlısı: Doboş torta, Eszterházy szelet, Şomói Galuşka. Burası şehrin en ucuz pastanesi değil, ama tarihi bir yer ve tatlıları nefis! Daha makbul pastane  isterseniz Gerbeaud’in karsisin’daki Szamos!

Váci sokağın sonunda Budapeştenin ufak Kapali Çarşısı (Vásárcsarnok)bulunuyor. Ana katta geniş çeşitte meyve, sebze, et, baharatlar, çikolatalar… ne ararsanız var. Üst katta hediyelik eşyalar: porselen bebekler, Macar el isleri, yelekler, bluzlar, magnetler….. Yolum buraya düştüğü zaman yukardaki büfeden bir Langoş mutlaka yerim. Langoş pişiye benzeyen bir hamur yemeği, üzerine yoğurt, sarımsak sosu ve rendelenmiş kaşar koyarlar. İsteyenler üzerine salam, domates filan ekletebilir hatta çikolatali Langoş bile var! Ama esas olan yoğurtlu ve kaşarlı olan! Yummy 🙂

1884-1904 arasında neo gotik tarzında yapılmış, toplam 691 salondan oluşan Parlamento bınası ülkenin en büyük ve Macaristan’in en önemli eseri. Vaktı zamanında 40 milyon adet taş kullanarak, 1000 işçi tarafından insa edilmiş.

Tuna sahilinde, Zincirli köprüye doğru yürürken nehir kıyısında demir ayakkabı heykelleri göreceksiniz: toplam 60 çift ayakkabı bir  Holokost anıtıdır. 1940 yıllarında Nazi Rejim’in izlediği politikaların yüzünden ölen Yahudilerin anısına yapılmıştır. 2005 yılında Türk yönetmen, Can Togay ve Macar heykeltıraş Gyula Pauer tarafından tasarlanmıştır. 2016’da dünyanın ikinci en iyi sokak heykeli olarak seçilmiştir.

Bana göre burası şehrin en güzel noktalarından biri, buralarda gezmeyi çok severim. Bu bölge her zaman hareketli, restoranları, barları da çok iyi. Benim en sevdiğim yerlerden biri DiVino şaraphane. Macar şarapları  meşhur, bir kadeh şarap icmek icin (hem yemek yemek için) mutlaka tavsiye ederim. Meydanda süper bir restoran daha var, adı Borkonyha, ama burası için gelmeden büyük ihtimalle rezervasyon yapmalısınız. Dondurma: Gelarto Rosa tavsiye ederim.

Budapeştenin en büyük kilisesi 1905’te tamamlanmış olan Aziz Istvan Bazilikadir. Kubbesinin yüksekliği 96 m’dir ve şehrin her yerinden görülebilir. 3 mimar tarafından, toplam 60 yıllık bir sürede inşa edildi. Kilise ziyareti ücretsiz, ancak bağış kutuya 1-2 euro atmak adettir. Ayrıca kubbeye çıkmak veya akşam olağanüstü bir org konsere katılmak kaçırılmaz bir programdır.

Neredeyse 2,5 km olan Andrassy Bulvarı Budapeştenin Bağdat caddesi sayılır. En lüks markalar ve mağazalar burada bulunuyor. Aslında alış veriş yerine daha çok yürüyüş yapmak icin tavsiye ederim. 1884’te Paris ve Viyana’daki opera bınalarına rakip olarak yapılmiş olan Macar Devlet Opera bınasını da burada göreceksiniz. Etkileyici iç mimariye sahip, 1300 kisilik tarihi eserde yılın her döneminde çeşitli klasik müzik, bale ve opera gösteriler düzenlenir.

Opera bınasının hemen yanında Callas Café, yada biraz daha ilerde barlar sokağı (Liszt Ferenc tér) yer alır. Buralarda azcık mola verip kahve icmenizi tavsiye ederim!

Andrassy bulvarın her hangi noktasında (mesela Oktogon meydanında) isterseniz Kıta Avrupasının en eski metrosuna binip Kahramanlar Meydanına (Hősök tere) kadar toplu taşıma ile devam edebilirsiniz. 

Kahramanlar meydanı Macaristanın ve Budapeştenin en büyük ve en etkili meydanıdır. Burada Macar tarihte en önemli rol oynayan kahramanların heykelleri yer alır: krallar, prensler, önderler, komutanlar. Biz tarihimize çok önem veririz, ve Kahraman meydanı ile gurur duyarız. Aynı zamanda Macarların bağımsızlığı ve özgürlüğü için savaşan, can veren binlerce kişinin meydanıdır.

Ve son olarak…

Kahramanların anıtın arkasında Şehir Parkı (Vároşliget), içinde ise bugün Tarım Müze olarak kullanılan ve bir çok festivala yer veren Vajdahunyad kalesi  yer alır. Parkta aynı zamanda Budapeştenin hayvanat bahcesi, devlet sirki görebilirsiniz. Yazın şehir parkı insanlarla doluyor, cocuklu aileler, çiftler buralarda vakit geçirir, gencler spor yapar… Kışın  buz pisti yapılıyor.

Parktan birkaç metre ilerde devasa, 15 tane havuzu olan Szechenyi Kaplıcası yer alır. Avrupanın en büyük kaplıca tesisi burası. 970 metrelik bir derinlikten 72 dereceli kaynar, şifalı sular çıkıyor. Sıcak surlar olduğu için millet kışın eksi 10 derecede bile dışarıdaki havuzları kullanır. Harika bir yer! 🙂

Burada güzel bir restoran  daha var, adi Robinson. Eğer yaz döneminde gelirseniz hayvanat bahcesinin karşısında BRGR’ de bir hamburger atıştırmayı unutmayın!

Kısa bir şekilde, ama özellikle her mevsimde gezebileceğiniz yerleri tanıtmaya çalıştım. Oysa Budapeşte etrafında  gezecek çok yer var: yazın Margit veya Kopaszi adası, Tabán bölgesi, renkli çeşitli acık hava konserleri vs., kışın ise Noel pazarları, Noel konserleri, Hamamlar…

Bunlarlı başka bir bölümde adım adım inceleriz!

Budapeşte sizi bekler! Hepinize iyi gezmeler!

Farzedelim ki yurtdışına gezmeye çıktık.  Gittiğimiz ülkeyi güzelce, detaylı gezmek, tanımak istiyoruz. 

• Şehrin görülecek yerleri neler? Sokakları, binaları, nasıl?
• Tarihi şehirse tarihinde neler olmuş, neler geçmiş?
• Ülkenin nesi meşhur veya hediye olarak ne alınır?
• Oranın insanları nasıl? Ne iş yapar, nasıl yaşar? Ne yer, ne içer, nerelerde eğlenir…?

Peki, farzedelim ki şehri rehberimizle yada kendimiz çok güzel keşfettik, gezdik… Bu tatile sevgilimizle veya arkadaşlarımımızla katıldıgimiz icin bir aksam kaliteli, (romantik) yerel bir restoranda yerel lezzetleri ve yemekleri, yerel insanaların arasında denemek istiyoruz…

Bunun için internette araştırma yapıyoruz, sonra otelde resepsiyondaki arkadaş bir kaç broşür veriyor ‘en güzel restoranlar bunlar’ diye, ama bu bize pek inandırıcı gelmiyor…

Şehir merkezde dolaşırken bir çok restoranların önünde durup iceriye bakıyoruz, düşünüyoruz…’girsek mi girmesek mi? Acaba yemekler güzel mi? Fiyatları uygun mu? Yerliler buraya gelir mi, burada yemek yer mi? ‘

Açlıktan yavaş yavaş ölüyoruz, onun için artık bir yere girmemiz gerek…giriyoruz, yemek yiyoruz sonra: ‘ehh iste’ diye ayrılıyoruz…Ya yemekleri güzel değil, ya garsonlar kaba, servis yavaş ve saire ….bir sürü problem çıkabilir.

Bu durum tanıdık geldi mi? Yabancı ülkeye gittiğiniz zaman bunun gibi sorularla karşılayabilirsiniz…

Bu tür problemler (en azında Budapeşte’de) yaşamamanız için hem Budapeşteli, hem rehber olarak Sizlere yardım edip bir kaç ip ucu vermek ve Budapeşte’nin özgün restoranlarını belirtmek istiyorum.

Macar Mutfağı 

Bizim burda ne yenir?

Macarlar kahvaltı, öğle ve akşam yemeği olarak ne yerler, ne severler acaba?

Standart Macar yemeklerden veya tariflerinden bahsetmek istemem. En popüler macar yemekleri zaten az çok herkes bilir (mesela Gulaş çorbası…), bilmezse Google’e girip bu konuyla ilgili bir çok yabancı ve Türk bloger’in yazısını bulabilir.  Onun yerine daha çok Macarların yemek kültüründen söz etmeme izin verin!

Macaristanda’iken mutlaka denemeniz gereken yemeklerden, tatlıları tanıtayım! Haydı bakalım!

Macarlar (Türkler kadar olmazsa da…) kendi yemek kültürüne önem verir. Macaristan’da bir çok meyve, sebze yetiştiği için, yemek kültürümüzde geniş çeşitte meyveler ve sebzeler bulunuyor. Genelde bu sebzeler, meyveler çorbada kullanılıyor, salata alışkanlığımız zayıf… Evet, doğru okudunuz: bizim burada meyvelerden çorba yapılıyor: vişneli, şeftali, elma vs. çorbası! Artı soğuk içiliyor ve restoranlarda ana yemekten önce yenir.  Yabancılar için biraz tuhaf bir adettir.

Biberlerimizde (paprika) çok meşhur: acı, hafif acı ve tatlı toz ve pul biberlerimiz mevcut. Paprikayı hemen hemen her yemekte kullanırız, tatlılar hariç 🙂 Ve ne kadar enteresan: Paprika ile ilgili ilk kaynaklarımız 1604’ten, Osmanlı egemenliğinden kalmış, o zamanki ismi ‘Türk bibermiş’.

Aslında Macar mutfağında paprikadan sonra en çok kullanılan malzeme: soğan, şarımsak ve patates. Anneannem mesela neredeyse her gün paprikalı patates yapar: bir gün çorba olarak, sonraki gün patatesli makarna olarak (baharatı paprika). “ Fakirlerin yemeği! diyip geçer hep. İşte çocukken öyle alışmış ve bu tür yemeklerden asla vazgeçmez. Önemli bir malzememiz daha var: eksi kaymak, Macarcası “Tejföl”: bu da hemen hemen her yemeğimizde bulunuyor.

Et konusunda Macarlar genelde tavuk, dana, hindi, ördek, ve domuz et yerler. Domuz yağ ve etinin yayılma sebebi Osmanlı döneme dayanıyor. Bu dönemde Osmanlı askerler Macarların çoğu evcil hayvanlarını, domuzlar hariç alıp götürmüşler. Bize bir tek domuzlar kalmış:)

Ayrıca bir çok bugünkü Macar yemeği Osmanlılar’dan devralmışız. Örneğin: poğaça, sarma, dolmalar, domates, haşhaş, patlıcan, mısır, pirinç, kahve… bütün hepsi Macaristan’a Osmanlılar sayesinde gelmiş.

Kahvaltı kütürümüz

Kısacası:  Zayıf! Neredeyse yok diyecek kadar az….

Ahh… kahvaltı diyince Türkiye’deki o zengin, harika kahvaltı kültür geliyor aklıma:  her şeyden bol çeşit, beyaz peynir, zeytin, reçeller, sebzeler… İşte bir Türk kahvaltıdan sonra bizim kahvaltımızın olduğunu diyemiyoruz 🙂 Var’da maalesef Macarlar kahvaltıya pek önem vermezler, belki hafta sonu, vakitleri olduğu zaman kendilerine bir şeyler hazırlıyorlar. Genelde bir sandviçi, yumurtayı, yada Macarların meşhur kakaolu çöreklerini (kakaós csiga= kakaolu salyangozu) yerler.  Bu aralar müsli ve yulaf lapası tercih edilmeye başladı, yanına çeşitli meylerle yenir: sağlıklı ve doyurucu! İçecek olarak çoğu zaman kahve, çay, süt, sıcak kakao içerler.

Öğle ve akşam yemeği

Mezeler bizde pek yoktur. Belki azcık paprika soslu yada tereyağlı ekmek parçası yeriz, o kadar. Macar mutfağında çorba olarak Gulaş Çorbası, tavuk çorbası, fasulye çorbası ve balık çorbası meşhur, ve az önce bahsettiğim soğuk meyve çorbalar.

Peki Macarlar’in en sevdiği ana yemekleri neler? Macaristan’a geldiğinizde bunları deneyin, sonra yorumlarınızı, tecrübeleriniz benimle paylaşmanızı beklerim:) Tavsiyelerim arasında domuz etli yemek olmayacak. Ayrıca domuz etli yemekleri denemek isteyenler bana  mesaj atarsa önerlerimi yollarım.  

Kaz ciğeri (Libamáj zsírjában) Kendi yağında kızartılmış kaz ciğer, yanına haşlanmış patates veriliyor. Veya kaz ciğerini püre şeklinde de yiyebilirsiniz, ozaman yanına tost vererek servis ediyorlar

Gulaş çorbası (Gulyás leves): Çeşitli sebzelerden yapılır: patates, soğan, havuç, domates. Kırmızı toz biber ve sığır eti.

Ujhazi Tavuk çorbası (Újházi tyúkhúsleves)

Balık çorbası (Halászlé): Yine kirmizi biber, sogan ve balik olarak sazan filetosu

Kırmızı biberli dana/ tavuk eti (Borjúpaprikás nokedlivel): Acı biberli sosta pişmiş dana/tavuk eti, gulaş çorbanın kuru versiyonu, yanına mantıya benzeyen hamur parçaları veriliyor.

Paprikali tavuk  (Paprikás csirke)

Langoş (Lángos): bir şey çabuk atıştırmak gerekirse Langos uygun bir yemektir. Pişiye benziyor, üzerine kaşar ve krema ekleniyor. Çarşılar’da (Market Hall), halk pazarında kesin bulacaksiniz 🙂 

Av etleri

1.  Kaz budu
2.  Hindi budu
3. Ceylan eti
4. Ördek eti

Av etlerin yanına genelde haşlanmış patates ve lahana turşusu servis edilir

Macar tatılar

Macarlar tatlı yemeği ve yapmayı da çok sever.  Ev’de genelde elmalı, erikli yada tatlı peynirli turta yaparlar (Almás rétes/ almás pite)

Benim en sevdiğim Macar tatlısı Aranygaluska: dövülmüş cevizli hamur parçalar, üzerinde vanilya krema bulunur.

Haşhaş tohumlu veya cevizli rulo (Mákos/ diós bejgli): genelde Noel bayram döneminde yapılır.

Bu tür geleneksel tatlılar hemen hemen her cafe’de ve pastanede bulunur. Bir macar aileyi ziyaret etme şansınız olursa elmalı/ tatlı peynirli turta yapmalarını rica edin 🙂

Diğer meşhur, kaçırılmaz tatlılarımız: 

Dobos torta: içinde katmanlar halinde çikolata krema olan pandispanya altın renkli bir seker kaplamayla kaplıdır.

• Gundel krep (Gundel Palacsinta): bademle yada dövülmüş cevizle doldurulmuş krep, üzerinde bol bol çikolata sos. Genelde restoranlarda bulunuyor.

• Kestane püresi

• Eszterházy torta

• Somlói Galuska

• Kürtös kalács: şehirde bir çok yerde bulabilrisiniz. Türkiyede “Makara” olarak biliniyor.  Bir cok çeşiti mevcut: hindistan cevizli, çikolatali, sade, cevizli, tarçinli vs. 

• Peynirli ‘bohca’ ve kakaolu ‘saylangoz’: Macarların en sevdiği kahvaltı pastaları